مقدمه
بازار تبلیغات اینفلوئنسری در ایران طی دو سال گذشته رشد چشمگیری داشته است. برندها بودجه‌های قابل‌توجهی را صرف کمپین‌های اینستاگرام، تیک‌تاک و پلتفرم‌های محلی می‌کنند، اما در کنار جذابیت اقتصادی، ریسک‌های قانونی و اخلاقی این حوزه هم بالا رفته است. از الزام به «افشای تبلیغ» تا قوانین مربوط به «حفاظت از داده کاربران» و «حقوق مصرف‌کننده»، همه در سال ۲۰۲۵ جدی‌تر دنبال می‌شوند. در این مقاله، هشت الزام قانونی کلیدی را بررسی می‌کنیم که رعایت آن‌ها برای اینفلوئنسرها و برندها ضروری است تا از جریمه، توقیف محتوا یا پیگرد جلوگیری کنند.
۱. افشای تبلیغ: شفافیت الزامی در محتوا
طبق اصول رگولاتوری تبلیغات، مخاطب باید بداند که محتوای شما تبلیغ است. عبارت‌هایی مانند «تبلیغ»، «همکاری تجاری» یا «با حمایت برند X» باید به‌صورت واضح در کپشن یا ویدئو درج شود. پنهان کردن تبلیغ یا معرفی محصول در قالب تجربه شخصی بدون اطلاع‌رسانی، مصداق گمراه‌سازی مصرف‌کننده است. این الزام در دستورالعمل‌های سازمان تنظیم مقررات و مرکز رسانه‌های دیجیتال نیز آمده و نادیده‌گرفتن آن می‌تواند موجب شکایت مصرف‌کننده شود.
۲. قرارداد مکتوب بین برند و اینفلوئنسر
تبلیغات اینفلوئنسری باید مبتنی بر قرارداد مکتوب باشد که شامل بندهای زیر است:
- مشخصات طرفین (شخص حقیقی یا حقوقی)
- نوع محتوا (ویدئو، پست، استوری، لایو و غیره)
- بازه زمانی انتشار و نحوه پرداخت
- الزامات محتوایی و ممنوعیت‌ها (مثلاً پرهیز از ادعاهای پزشکی یا مالی بدون مدرک)
- بند مربوط به افشای تبلیغ طبق قانون
این سند در صورت بروز اختلاف یا شکایت، مدرک رسمی محسوب می‌شود و مسئولیت‌ها را شفاف می‌کند.
۳. ادعاهای فنی و درمانی نیاز به مستند دارند
اگر اینفلوئنسر درباره اثرات محصول، خصوصاً در زمینه‌های سلامتی، لاغری، دارویی یا مالی صحبت کند، باید مستندات واقعی و قابل اثبات در اختیار داشته باشد. قانون تبلیغات اینفلوئنسری در ایران تصریح می‌کند که هرگونه ادعای گمراه‌کننده یا غیرقابل اثبات می‌تواند مشمول جریمه شود. برای مثال، گفتن «این مکمل باعث کاهش وزن در یک هفته می‌شود» بدون مدرک علمی معتبر، مصداق فریب است.
۴. مسئولیت مشترک برند و اینفلوئنسر
برخلاف تصور عمومی، مسئولیت تخلف فقط با اینفلوئنسر نیست؛ برند سفارش‌دهنده نیز شریک جرم تبلیغ گمراه‌کننده است. در نتیجه، برند باید نسخه نهایی محتوا را پیش از انتشار بازبینی کند و مطمئن شود که مواردی مانند اغراق در عملکرد، مقایسه ناعادلانه با رقبا یا استفاده از ادعاهای علمی غیرواقعی در محتوا وجود ندارد.
۵. حفظ داده‌های کاربران و رعایت حریم خصوصی
یکی از محورهای رگولاتوری جدید در سال ۲۰۲۵، حفاظت از داده‌های کاربران است. در کمپین‌های تبلیغاتی که شامل فرم ثبت‌نام، نظرسنجی یا لینک به صفحات جمع‌آوری اطلاعات است، برند باید شفاف بگوید داده‌ها برای چه هدفی جمع‌آوری می‌شوند و تا چه مدت نگهداری خواهند شد. انتقال داده به اشخاص ثالث بدون اطلاع کاربر، خلاف اصول حریم خصوصی است و می‌تواند به پیگرد قانونی منجر شود.
۶. محدودیت تبلیغات برای گروه‌های حساس
در تبلیغات اینفلوئنسری، محصولات خاص (مثل لوازم آرایشی برای کودکان، مکمل‌های دارویی، یا سرویس‌های مالی پرریسک) مشمول محدودیت هستند. رگولاتوری رسانه‌ای و سازمان حمایت از مصرف‌کننده انتشار چنین تبلیغاتی را برای مخاطبان زیر ۱۸ سال ممنوع یا مشروط به هشدار می‌دانند. عدم رعایت این محدودیت‌ها، می‌تواند به توقیف صفحه و حذف کمپین منجر شود.
۷. حفظ آرشیو محتوای تبلیغاتی
بر اساس ضوابط جدید، برند و اینفلوئنسر باید نسخه‌ای از محتوای تبلیغاتی، قرارداد، و تاریخ انتشار را حداقل به مدت شش ماه نگه دارند. این آرشیو در صورت بروز اختلاف، شکایت مصرف‌کننده یا بررسی نهاد نظارتی ضروری است. بهترین روش نگهداری: ثبت فایل اصلی، اسکرین کپشن و پیام تأیید برند در یک پوشه مشخص با تاریخ.
۸. ممنوعیت تبلیغات پنهان در لایو و ریلز
در پلتفرم‌هایی مثل اینستاگرام و تیک‌تاک، نمایش محصولات به‌صورت «ناگهانی» در لایو یا استوری بدون اعلام تبلیغ، نقض مقررات است. افشای تبلیغ باید قبل از معرفی محصول انجام شود. درج هشتگ‌هایی مانند #تبلیغ_با_همکاری_برند یا گفتن شفاهی در ابتدای ویدیو کفایت می‌کند.
جدول خلاصه الزامات قانونی تبلیغات اینفلوئنسری
| محور | الزام قانونی | هدف | ریسک در صورت نقض |
| افشای تبلیغ | اعلام صریح همکاری تجاری | شفافیت برای مخاطب | شکایت و جریمه رسانه‌ای |
| قرارداد رسمی | تعریف تعهدات طرفین | جلوگیری از اختلاف | بی‌اعتباری ادعا در دعاوی |
| ادعاهای فنی/درمانی | مستندات علمی یا رسمی | صداقت تبلیغ | فریب مصرف‌کننده |
| مسئولیت مشترک | برند و اینفلوئنسر هر دو مسئول‌اند | تقسیم تعهد | توقیف کمپین |
| داده کاربران | اطلاع از هدف و مدت نگهداری | رعایت حریم خصوصی | پیگرد قانونی |
| تبلیغات محدود | ممنوعیت برای گروه‌های خاص | حمایت از مصرف‌کننده | حذف یا جریمه |
| آرشیو محتوا | نگهداری ۶ ماهه نسخه تبلیغ | پاسخ‌گویی | جریمه و بازرسی |
| تبلیغ پنهان | ممنوع در لایو/ریلز | جلوگیری از فریب | تذکر و توقیف محتوا |
چک‌لیست سریع برای برندها و اینفلوئنسرها
- درج صریح عبارت «تبلیغ» در کپشن و ویدئو
- انعقاد قرارداد مکتوب با بندهای قانونی
- تأیید برند پیش از انتشار
- جمع‌آوری شفاف داده‌ها با اطلاع کاربر
- نگهداری آرشیو تبلیغات حداقل شش ماه
- درج هشدار سنی یا علمی برای محصولات خاص
- مستندسازی رضایت کاربر برای داده‌های ارسالی
پرسش‌های پرتکرار
آیا تگ کردن برند کافی است؟
خیر، صرف تگ برند به‌عنوان افشای تبلیغ محسوب نمی‌شود؛ باید از واژه‌هایی مانند «تبلیغ» یا «همکاری با برند X» استفاده شود.
اگر برند خارجی باشد، باز هم قانون شامل می‌شود؟
بله، هر محتوایی که برای کاربران ایرانی منتشر شود مشمول قوانین داخلی است، حتی اگر برند یا اینفلوئنسر خارج از کشور باشد.
آیا تبلیغ در قالب شوخی یا طنز هم مشمول قانون است؟
بله، نوع لحن تاثیری در الزامات ندارد؛ محتوای طنز هم اگر تبلیغ محسوب شود، باید افشا و شفاف‌سازی شود.
نتیجه‌گیری
تبلیغات اینفلوئنسری دیگر فضای «خاکستری» نیست. در سال ۲۰۲۵، برندها و تولیدکنندگان محتوا باید مطابق قوانین تبلیغات دیجیتال و رگولاتوری عمل کنند. با رعایت ۸ الزام کلیدی—از افشای تبلیغ تا حفاظت از داده کاربران—می‌توانید هم اعتماد مخاطب را حفظ کنید و هم از جریمه‌های سنگین جلوگیری کنید.
اگر می‌خواهید قرارداد استاندارد، چک‌لیست قانونی انتشار یا دستورالعمل همکاری امن با اینفلوئنسرها را برای برند خود تهیه کنید، وارد سایت مشاوره جامع و آنلاین الوکمک شوید و با مشاوران متخصص گفتگو کنید تا متناسب با حوزه فعالیت شما، چارچوب حقوقی دقیق و کاربردی تنظیم شود.
برای مطالعه بیشتر درباره موضوعات مرتبط به این مقاله مراجعه کنید:
- قانون جرایم رایانه‌ای در ایران (۲۰۲۵): راهنمای کاربردی ۱۰بندی برای پیشگیری و پیگیری
- کپی‌رایت و استفاده از محتوا در سوشال (۲۰۲۵): ۹ اشتباه رایج که می‌تواند برایتان دردسر قانونی بسازد
- قانون رجیستری و گوشی مسافری ۲۰۲۵: مراحل قانونی، مهلت‌ها و خطاهایی که جریمه می‌شوند
- مالیات کسب‌وکارهای آنلاین ۲۰۲۵: ۷ نکته کلیدی که قبل از اظهارنامه باید بدانید
