اخراج یک کارگر از سوی کارفرما می‌تواند قانونی یا غیرقانونی باشد. در بسیاری از موارد، کارگران بدون اطلاع از حقوق خود در برابر اخراج غیرقانونی، واکنشی نشان نمی‌دهند و از مزایایی که قانون برایشان در نظر گرفته، بی‌بهره می‌مانند. این موضوع به‌ویژه در شرایطی که بازار کار ناپایدار است و یافتن شغل جدید دشوار می‌باشد، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. آگاهی از قوانین کار و روش‌های قانونی اعتراض به اخراج می‌تواند به کارگران کمک کند تا از حقوق خود دفاع کنند. در این مقاله، شرایط اخراج قانونی و غیرقانونی، حقوق کارگران و راه‌های اعتراض قانونی به اخراج بررسی خواهد شد.
اخراج قانونی و غیرقانونی کارگران
شرایط اخراج قانونی
بر اساس قانون کار ایران، کارفرما تنها در شرایط خاصی می‌تواند کارگر را اخراج کند:
- تخلفات مکرر کاری که منجر به هشدار کتبی و تذکرهای متعدد شده باشد.
- عدم رعایت انضباط کاری مطابق آیین‌نامه‌های داخلی شرکت.
- کاهش شدید عملکرد کاری به‌طوری که تداوم همکاری موجب ضرر به کارفرما باشد.
- اتمام قرارداد کاری بدون تعهد تمدید آن.
- اتفاقات خارج از اختیار کارفرما مانند تعطیلی کارخانه یا کاهش نیرو به دلیل مشکلات اقتصادی.
- عدم رعایت شرایط قرارداد توسط کارگر مانند عدم انجام وظایف مشخص‌شده در قرارداد کاری.
موارد اخراج غیرقانونی
اما در برخی موارد، کارفرما ممکن است بدون رعایت مقررات قانونی اقدام به اخراج کارگر کند که در این حالت، اخراج غیرقانونی محسوب می‌شود:
- اخراج بدون دلیل موجه و بدون اطلاع قبلی
- عدم پرداخت مزایای قانونی پس از اخراج مانند حقوق معوقه، عیدی، سنوات و حق بیمه.
- اخراج به دلیل بارداری، بیماری، یا شکایت از کارفرما
- فسخ قرارداد کار بدون رعایت شرایط مندرج در قرارداد و قانون کار
- عدم رعایت تشریفات قانونی از جمله اعلام اخطارهای کتبی
- اخراج به دلیل فعالیت‌های صنفی و اتحادیه‌ای
راه‌های اعتراض قانونی به اخراج غیرقانونی
1. مراجعه به شورای حل اختلاف
یکی از اولین گام‌ها برای اعتراض به اخراج غیرقانونی، مراجعه به شورای حل اختلاف وزارت کار است. کارگر می‌تواند با ارائه مدارک مانند قرارداد کاری، فیش‌های حقوقی و هرگونه مدرک دال بر اخراج غیرقانونی، شکایت خود را ثبت کند. این شورا وظیفه بررسی اختلافات بین کارگر و کارفرما را دارد و معمولاً در مدت کوتاهی رای صادر می‌کند.
2. ارائه شکایت به اداره کار
اگر کارفرما حاضر به مصالحه نشود، کارگر می‌تواند به اداره کار محل فعالیت خود مراجعه کند و پرونده خود را به جریان بیندازد. کارشناسان اداره کار شرایط اخراج را بررسی کرده و در صورتی که کارفرما مقصر شناخته شود، رأی به بازگشت کارگر به کار یا پرداخت غرامت صادر می‌شود.
3. تنظیم دادخواست در دیوان عدالت اداری
در صورتی که رأی شورای حل اختلاف یا اداره کار به نفع کارگر نباشد، وی می‌تواند با ارائه دادخواست به دیوان عدالت اداری اعتراض کند. دیوان عدالت اداری در صورت تشخیص غیرقانونی بودن اخراج، حکم بازگشت به کار یا پرداخت خسارت صادر خواهد کرد.
4. استفاده از وکیل متخصص
مشورت با وکیل متخصص در امور کار می‌تواند شانس موفقیت کارگر را افزایش دهد. یک وکیل باتجربه می‌تواند روند اداری شکایت را تسریع کرده و از حقوق قانونی موکل خود دفاع کند.
حقوق کارگر در صورت اخراج غیرقانونی
در صورت اثبات اخراج غیرقانونی، کارفرما موظف به انجام یکی از موارد زیر خواهد بود:
- بازگرداندن کارگر به محل کار و پرداخت حقوق معوقه
- پرداخت سنوات، بیمه، مزایای معوقه و خسارات مربوطه
- جبران خسارت‌های روحی و مادی ناشی از اخراج غیرقانونی
- پذیرش درخواست کارگر برای دریافت بیمه بیکاری در صورتی که امکان بازگشت به کار وجود نداشته باشد.
نقش بیمه تأمین اجتماعی در حمایت از کارگران اخراج شده
کارگرانی که تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی قرار دارند، در صورت اخراج می‌توانند از بیمه بیکاری بهره‌مند شوند. برای اطلاع از شرایط بیمه بیکاری و نحوه دریافت آن، به مقاله “بیمه تأمین اجتماعی: مزایا، شرایط و نحوه بهره‌مندی از خدمات” مراجعه کنید.
ارتباط این موضوع با سایر حقوق کارگران
- در صورتی که کارگری اخراج شود اما مزایای قانونی خود را دریافت نکند، می‌تواند به “حقوق و حمایت‌های قانونی کارگران در برابر کارفرمایان متخلف” مراجعه کند.
- چنانچه اخراج به دلیل حوادث شغلی یا آسیب‌دیدگی در حین کار باشد، می‌توان موضوع را در “حوادث شغلی و مسئولیت کارفرما: راهکارهای قانونی و بیمه‌ای” بررسی کرد.
- همچنین، برای آشنایی با مقررات مربوط به قراردادهای کاری و نحوه تنظیم آن‌ها، مقاله “حقوق کارگران در قراردادهای کاری: تعهدات و حقوق قانونی” را مطالعه کنید.
نتیجه‌گیری
اخراج غیرقانونی کارگران می‌تواند مشکلات مالی و روحی زیادی برای آن‌ها ایجاد کند. آگاهی از حقوق قانونی و راه‌های اعتراض به این تصمیم ناعادلانه می‌تواند به کارگران کمک کند تا از حقوق خود دفاع کنند. در صورتی که شما یا یکی از اطرافیانتان با مشکل اخراج غیرقانونی مواجه شده‌اید، می‌توانید با مشاوران حقوقی آنلاین الو کمک مشورت کنید تا بهترین راهکار حقوقی را برای حل مشکل خود پیدا کنید. همچنین، توصیه می‌شود سایر مقالات ما در حوزه حقوق کار و بیمه را مطالعه کنید تا اطلاعات جامعی درباره این موضوعات داشته باشید.
